โรงงานย้อมผ้าที่แม่น้ำคันดะ

อารยธรรมงานศิลปหัตถกรรมดั้งเดิมที่พัฒนาด้วยน้ำคุณภาพดี

แม่น้ำคันดะมีต้นน้ำอยู่สระอิโนคาชิระในอำเภอมิตากะ กรุงโตเกียว ไหลผ่านจากทางทิศตะวันตกไปยังทิศตะวันออกประมาณ 25 กิโลเมตร ไปบรรจบกับแม่น้ำซูมิดะที่บริเวณใกล้ๆ กับสนามกีฬาซูโม่แห่งชาติเรียวโกกุ กล่าวคือแม่น้ำคันดะไหลเกือบจะครอบคลุมใจกลางเมืองโตเกียว ความยาวทั้งหมดของแม่น้ำครอบคลุมไปถึงในเมือง โดยทั้งสองฝั่งแม่น้ำมีอาคารสไตล์โมเดิร์นและแลนด์มาร์กชื่อดังตั้งอยู่ รวมถึงคูชั้นนอกของพระราชวังอิมพีเรียลเองก็ถือเป็นส่วนหนึ่งด้วยเช่นกัน
สมัยเอโดะ (ปี 1603 - 1867) อุตสาหกรรมการย้อมสีของโตเกียวเริ่มต้นขึ้นเมื่อ อิเอยาสุ โทคุกาวะ ได้กำหนดให้พื้นที่ระหว่างจิโยดะกับคันดะให้เป็นย่านคนยาโจ ได้รวบรวมช่างฝีมือ จึงเริ่มอุตสาหกรรมการย้อมผ้าขึ้นตั้งแต่ยุคสมัยเอโดะ โดยเทคนิคการย้อมผ้าดั้งเดิมของโตเกียวได้รับการพัฒนาให้เป็นรูปเป็นร่างขึ้นในช่วงนั้น คำว่า dyeing ในภาษาอังกฤษนั้น ภาษาญี่ปุ่นใช้คำว่า“โซเมะ” ซึ่งออกเสียงว่า “soh-meh” มีเทคนิคการใช้แบบทำจากกระดาษมาวางลวดลายที่ละเอียดในการย้อม เช่น โตเกียว โซเมะ โคมง และโตเกียวโซเมะ ยูเซ็นแบบวาดมือที่ได้แรงบันดาลใจจากธรรมชาติอันงดงาม เช่น ภูเขา ดอกไม้ และนก อยู่ด้วย
ตั้งแต่ศตวรรษที่ 20 มีการพัฒนาเป็นเมืองหลวงขึ้นเรื่อยๆ การใช้น้ำในแม่น้ำเป็นน้ำที่ใช้ในชีวิตประจำวันนั้นไม่เหมาะสมกับการใช้ย้อมผ้า โรงงานย้อมผ้าจึงสรรหาน้ำที่สะอาดมาใช้ในกระบวนการย้อมผ้าแทน จึงต้องย้อนขึ้นไปที่ทางเหนือน้ำของแม่น้ำคันดะ ทั้งวาเซดะ ทตสึกะ โอจิไอ รวมถึงนากาอิที่อยู่ในเขตชินจูกุ ติดกับแม่น้ำคันดะ กับแม่น้ำย่อยเมียวโชยิ เป็นที่ตั้งโรงงานย้อมผ้าขึ้นมากมายจนเป็นที่รู้จักกันในฐานะฐานที่มั่นของอุตสาหกรรมย้อมผ้า แนะนำให้เดินเล่นในบริเวณรอบๆ ไปพร้อมกับการเพลิดเพลินกับเทคนิคของช่างย้อมผ้าและอารยธรรมงานศิลปหัตถกรรมของโตเกียวที่เป็นรูปแบบดั้งเดิมแต่ไม่ค่อยเป็นที่รู้จัก

ลองสร้างผลงานที่ไม่เหมือนใครในประสบการณ์การย้อมผ้าซึ่งเต็มไปด้วยเสน่ห์ดึงดูด

ในเขตนากาอิและโอจิไอของชินจูกุที่ตั้งอยู่เลียบแม่น้ำคันดะมีโรงงานกระจายอยู่เป็นจุดๆ และเป็นศูนย์กลางของอารยธรรมการย้อมผ้า ผู้คนในอาซากุสะและคันดะใช้น้ำของแม่น้ำที่ใสสะอาดในงานย้อมผ้าแบบดั้งเดิมมาตั้งแต่เมื่อหลายศตวรรษก่อน แต่ที่เริ่มต้นทำอย่างจริงจังนั้นเป็นเรื่องเมื่อประมาณ 100 ปีก่อน โดยมีโรงงานเปิดหลายร้อยโรงงานบริเวณแม่น้ำคันดะและครอบคลุมไปถึงแม่น้ำเมียวโชจิซึ่งเป็นแม่น้ำสายย่อย และสร้างสิ่งของทำมือที่แสนงดงามทุกอย่างตั้งแต่กิโมโนไปจนถึงผ้าม่านของโนเร็น ในปัจจุบัน น้ำที่ใช้กับของย้อมผ้าถูกจ่ายมาจากบ่อน้ำและชั้นหินอุ้มน้ำแทนแม่น้ำคันดะกับแม่น้ำสายย่อย แม้ในตอนนี้ภาพการทำงานในอดีตที่มีการล้างแป้งออกโดยใช้น้ำของแม่น้ำเมียวโชจิจะไม่มีให้เห็นแล้ว แต่ตามริมแม่น้ำก็มีโรงงานที่สะท้อนให้เห็นถึงสภาพในสมัยนั้นตั้งเรียงรายอยู่ และหนึ่งในนั้นคือ ฟูตาบะ เอ็น (FUTABA INC.) ซึ่งก่อตั้งขึ้นในปี 1920 ที่ฟูตาบะเอนมีไกด์ทัวร์ภาษาอังกฤษ
ปัจจุบัน เรียกกันว่า “โซเมโนะซาโตะ โอจิไอ” นอกจากนี้ ที่ฟุตาบะเอ็นซึ่งถือเป็นหนึ่งในจุดหมายปลายทางของงานโซเมะ โนะ โคมิจิ (อ้างอิงย่อหน้าด้านล่าง) ยังมีการจัดเวิร์กชอปที่สามารถสัมผัสประสบการณ์ย้อมผ้าเอโดะ เช่น ย้อมผ้าเช็ดมือและผ้าปูโต๊ะด้วยลวดลายดั้งเดิมอีกด้วย

งานโซเมะ โนะ โคมิจิ (ตรอกแห่งการย้อมผ้า)

งาน “โซเมะ โนะ โคมิจิ” จะจัดขึ้นในบริเวณโอจิไอและนากาอิที่ซึ่งแม่น้ำเมียวโชจิไหลผ่านในสุดสัปดาห์ปลายเดือนกุมภาพันธ์ โดยเป็นงานอีเวนต์ที่มีธีมเป็นการย้อมผ้า หลายปีที่ผ่านมา สิ่งที่ไม่ควรพลาดชมของงานอีเวนต์นี้คือผ้าสำหรับตัดกิโมโนหลากสีสันที่ทอดยาวข้ามผิวน้ำ ชวนให้จินตนาการถึงภาพการนำสิ่งย้อมผ้าลงไปในแม่น้ำจากนั้นก็ล้างด้วยน้ำแบบในอดีต นอกจากนี้ งานโซเมะ โนะ โคมิจิยังมีคำแนะนำภาษาอังกฤษช่วยอธิบายเกี่ยวกับงานอีเวนต์และประวัติศาสตร์ที่อยู่เบื้องหลังให้กับผู้มาเยือนทั้งจากนอกและในประเทศญี่ปุ่นอีกด้วย ยิ่งไปกว่านั้นการสามารถเข้าร่วมประสบการณ์ย้อมผ้าที่โรงงานก็เป็นหนึ่งในความเพลิดเพลินด้วยเช่นกัน โดยอีเวนต์นี้จะจัดในบริเวณโอจิไอและนากาอิที่ใกล้กับสถานีนากาอิและสถานีโอจิไอ

พิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์การย้อมผ้าของโตเกียว (โทมิตะโซเมโคเก)

จากทางนากาอิและโอจิไอ ถ้าเดินเลียบฝั่งทิศใต้ของแม่น้ำคันดะไปทางทิศตะวันออกก็จะไปถึงย่านวาเซดะและทากาดาโนบาบะของเขตชินจูกุ โดยย่านวาเซดะและทากาดาโนบาบะเองก็มีโรงงานย้อมผ้าดั้งเดิมหลายแห่ง รวมถึงมี พิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์การย้อมผ้าของโตเกียว (ชื่อที่ใช้เรียกกันทั่วไป : โทมิตะโซเมโคเก)” ด้วย
โดยที่พิพิธภัณฑ์สามารถชมชุดกิโมโน เสื้อเชิ้ต เนคไท และผ้าย้อมสีสันสวยงามต่างๆ ได้ (ชิ้นงานแสดงอาจมีการเปลี่ยนแปลง) แต่ในกรณีที่อยากลองย้อมผ้าเป็นลวดลายโตเกียว โซเมะ โคมงด้วยตัวเองก็สามารถเข้าร่วมเวิร์กชอปได้ จะย้อมแบบ ”โตเกียว โซเมะ โคมง” หรือมีของบางประเภทที่สามารถนำกลับไปเป็นของฝากก็ได้ด้วยเช่นกัน เวิร์กชอปต้องทำการจองล่วงหน้า พิพิธภัณฑ์เปิดทำการในช่วงเวลา 9:00-12:00 น. และ 13:00-16:00 น.ในวันธรรมดา แต่เวลาอาจมีการเปลี่ยนแปลงได้ ดังนั้นโปรดตรวจสอบล่วงหน้าที่เว็บไซต์ทางการ

อย่าลืมตรวจสอบล่วงหน้าก่อนออกเดินทาง

ที่สตูดิโอซึ่งสังกัดสหกรณ์อุตสาหกรรมการย้อมผ้ากรุงโตเกียว มีกำหนดจัดอีเวนต์เกี่ยวกับการย้อมผ้าเป็นภาษาอังกฤษ เช่น ทัวร์เกี่ยวกับสไตล์กิโมโนและการบรรยายโดยช่างย้อมผ้าที่มักจะมีการจัดขึ้น เป็นต้น ก่อนออกเดินทางจึงควรใช้อินเทอร์เน็ตตรวจสอบอีกครั้งว่าอีเวนต์พิเศษใดที่มีกำหนดการจะจัดไว้ก่อนล่วงหน้า